حرف, حِرفه , حروفیه

براساس چیزهایی که اینور آنور درباره ی حروفیه خوانده و شنیده بودم, این طور برای خودم فکر می کردم که یک جنبشِ پست مدرن است. جنبشی که مثل بسیاری از پست مدرن های امروزی با زبان و شیطنت های آن سر و کار دارند و بیشتر جولان فکری شان درباب خود زبان است. البته هنوز هم خوب نمی دانم حروفیه که بوده و چه گفته اند، ولی به هر رو امروز کتابی به دستم رسید که متفاوت بود از آنچه تا به امروز شنیده و خوانده بودم.البته نویسنده اش،در آغاز کتاب حرف های بسیاری از نویسندگان را درباره ی حروفیه دروغ و تحریف و... دانسته بود. به همین منظور بد ندیدم خلاصه ای از گفته های این نویسنده را درباره ی حروفیه بیاورم_ مخصوصاً به خاطر نوع نگاه خاص نویسنده به این مقوله.

.یک. جنبش حروفیه جنبشی است که در دوره ی تیموریان به وجود آمده و نشو و نما یافته

دو. مهم ترین دلیل پیدایشِ این جنبش، مسئله ی اقتصادی است: پس از ویرانی های مغول ها و بعد هم قتل و غارت های تیمور، مشکلات فراوانی دامنگیر جامعه ی ایران می شود.یکی از کارهایی هم که تیمور انجام می دهد این است که بسیاری از صنعتگران را به سمرقند می برد؛در نتیجه ی این مشکلات و مسائل، صنعتگران واصاب حرف که بیشترین ظلم به ایشان می شد و بیشترین مالیات هم از ایشان اخذ می گردید، به نوعی به مقابله با اندیشه ی حاکم بر جامه و تیموریان و ... برخاستند. آنها به پیکار معنوی علیه جهان بینیِ ملکوتی و تعالیم تئولوژیکی حاکم بر جامعه پرداختند.

سه. از نظر سیاسی، هدف اصلی حروفیه مبارزه با حکومت فئودال تیموری بود.

چهار. از نظر اقتصادی و اجتماعی ، حروفیه به دنبالِ برابری و مساوات و رفع هر گونه ظلم و ستم در جامعه بودند.

.پنج. رهبر و مؤسس حروفیه، فضل الله نعیمی بوده که خود از راهِ کلاه دوزی زندگی می کرده

شش. شهر باکو گویا مرکز اصلی حروفیه بوده است.

هفت. هسته ی اصلیِ عقاید حروفیه انسان بوده است.از نظر حروفیه ، انسان معیارِ همه چیز است.هر چیزی در زندگیِ ما باید بر پایه ی انسان بنا گردد.آنها معتقد به انسان-خدایی بودند.

.هشت. آنها معتقد بودند خدا کسی است که بتواند خویشتن خودش را بشناسد

.نه. حروفیه طبیعت را از انسان جدا نمی سازند و این دو را در پیوندی دیالکتیکی با یکدیگر میدانند

ده. فضل الله نعیمی مراجعه به خداوند را در امور انسانی مردود و نادرست می داند و بر این باور است که باید جهان را با معیارهای خود آن ، نه چیزی بیرون از آن به عنوانِ خدا یا هر چیز دیگر، تفسیر کرد.

یازده. بنا به باور نعیمی، اعتقادات و اندیشه های ملکوتی و متافیزیکی، تنها سرچشمه اش ترس و ناتوانیِ انسان است. پیروانِ نعیمی در برابر " اهل حق "، خود را " اهل علم ودانش " می خوانده اند.
دوازده. نعیمی می گوید بهشتی خارج از این دنیا وجود ندارد. انسان است که می تواند با نیرو واندیشه ی خویش، بهشت را بر همین زمین بسازد.

سیزده. بنا به اندیشه های حروفیه چیزی به اسم خوب و بد، خارج از انسان وجود ندارد.این خود انسان است که خوب و بد را می سازد وبه آن معنا می دهد. بر همین اساس خوب و بد امری نسبی است.

چهارده. نعیمی یک آته ئیست به تمام معناست.

پانزده. نعیمی را به فتوای فقها، پاهایش را با ریسمان بسته و در کوجه و بازار گردانیدند و ئر نهایت به وضع فجیعی به قتل رسانیدند.

هفده. یکی از مهم ترین رهبران حروفی عماد الدین نسیمی است. و بیشتر مبانیِ تئوریکِ حروفیه در اشعار و نوشته های او جلوه دارد.

هجده. نسیمی بر پایه ی علم به تبیین جهان می پردازد و به این نتیجه می رسد که چیزی خارج از ماده وجود ندارد، و آنچه را که روح می نامیم چیزی نیست جز شکلی دیگرگون از ماده. او بر این باور است که ماده هرگز محو نمی شود و حیات ابدی وجود دارد.

نوزده. حروفیه جهان را قدیم می دانند و می گوینداین عالن از ازل همواره در حرکت است. و همه ی تغییراتی که در جهان شاهدِ آن هستیم، معلولِ همان حرکتند.

بیست. عماد الدین نسیمی تمام ادیان و کتاب های آسمانی را ساخته و پرداخته ی ذهنِ بشر می داند.

بیست ویک. پایانِ کار نسیمی مثل نعیمی بود و از آن هم بدتر.

--------------------------------

پی نوشت

نام کتاب مورد نظر جنبش حروفیّه و نهضت پسیخانیان(نقطویان) است. نویسنده ی آن : علی میرفطروس. ناشر: بامداد

با تشکر از دوست فرزانه ام, علی, که این کتاب را در اختیارم قرار داد -